آیا تا به حال درباره سندرم پای بیقرار چیزی شنیده‌اید؟ اگر در هنگام خواب احساس ناخوشایندی در پاهایتان احساس می‌کنید که باعث بیدار شدن از خواب می‌شود، به احتمال زیاد مبتلا به سندرم پای بی قرار هستید.

سندرم پای بیقرار یا ضعف پا هنگام خواب چیست؟

سندرم پای بیقرار مشکلی است که موجب می‌شود شما مداوم در پاهای خود احساس ناراحتی داشته باشید و به‌طور غیرقابل کنترلی احساس کنید که می‌خواهید پای خود را حرکت دهید. این حالت معمولا در عصرها و شب‌ها و هنگام استراحت یا زمانی که می‌خواهید بخوابید بروز می‌کند.

حرکت دادن پاها به‌طور موقتی، احساس ناخوشایندی که در پایتان دارید را برطرف می‌کند. سندروم پای بیقرار ممکن است در هر سنی بروز کند و با بالا رفتن سن شدت پیدا می‌کند. این مشکل موجب اختلال در خواب شبانه می‌شود. بنابراین بیماران مبتلا به سندرم پای نا آرام در طول روز احساس خواب‌آلودگی و بی‌حالی دارند و سفر کردن نیز برایشان مشکل است.

انجام برخی اقدامات ساده برای مراقبت از خود و ایجاد تغییراتی کوچک در سبک زندگی می‌تواند به بهبودی این مشکل کمک کند. درمان‌های دارویی نیز به افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار کمک زیادی می‌کنند.

سندروم پای بی قرار چیست؟

آیا سندروم پای بیقرار خطرناک است؟

هرچند سندرم پای بیقرار یا ضعف پا هنگام خواب مشکل خطرناکی نیست و هیچ عوارض جانبی جدی ندارد اما علائم ناشی از آن برای بیمار ایجاد آزردگی می‌کنند و در موارد شدیدتر بیمار را ناتوان می‌کنند.

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پای بی قرار دچار اختلالات خواب می‌شوند. سندرم پای بیقرار در صورتی که بسیار شدید شود می‌تواند تاثیرات بسیار مهمی در کیفیت زندگی فرد داشته باشد و حتی منجر به افسردگی شود.

بی‌خوابی در شب موجب خواب‌آلودگی و خستگی در روز می‌شود اما حتی ممکن است سندرم پای بیقرار اجازه چرت زدن در طول روز را نیز به شما ندهد.

برخی از افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار هرگز به خاطر مشکل خود به پزشک مراجعه نمی‌کنند چرا که فکر می‌کنند پزشکان چنین مشکلی را جدی نمی‌گیرند و درمانی برای آن ارائه نمی‌دهند.

برخی از افراد به اشتباه این علائم را به استرس، اضطراب، بی‌خوابی یا گرفتگی عضلانی نسبت می‌دهند. اما طی سال‌های اخیر، سندرم پای بی‌قرار به عنوان یک بیماری مجزا که مربوط به سیستم عصبی بدن است در نظر گرفته می‌شود و بیماران مبتلا به بیقراری پا برای تشخیص دقیق‌تر و تجویز درمان‌های مناسب به متخصص ارجاع داده می‌شوند.

علت ایجاد سندروم پای بیقرار چیست؟

سندرم پای بیقرار یا ضعف پا معمولا علت مشخصی ندارد. محققین حدس می‌زنند که این حالت ناشی از عدم تعادل در مواد شیمیایی ترشح شده در مغز است که پیام‌هایی برای کنترل حرکات ماهیچه‌ای ارسال می‌کنند.

علت سندرم پای بیقرار شامل موارد زیر است:

• وراثت
• بارداری

سندرم پای بیقرار در اثر وراثت

گاهی اوقات، سندرم پای بیقرار یک مشکل ارثی بین اعضای خانواده است، خصوصا در مواردی که این مشکل در سنین پایین ۵۰ سال بروز می‌کند. محققان توانسته‌اند نواحی مشخصی بر روی کروموزوم‌ها را شناسایی کنند که احتمالا زن‌های ابتلا به بی قراری پا در این نواحی حضور دارند.

سندرم خواب بی قرار و بارداری

بارداری یا تغییرات هورمونی در بدن می‌تواند موجب شود که علائم سندرم پای بیقرار به طور موقتی شدت پیدا کنند. برخی از زنان بدون آنکه سابقه علائم پای بیقرار را داشته باشند، در دوران بارداری برای اولین بار علائم آن را تجربه می‌کنند. این حالت خصوصا در سه‌ماهه آخر بارداری بیشتر شایع است. این علائم معمولا بعد از زایمان به‌خودی‌خود خوب می‌شوند.

عوامل سندرم پای بی قرار

سندرم پای بیقرار ممکن است در هر سنی و حتی در دوران کودکی بروز کند، اما این مشکل بیشتر در بین افراد مسن شایع است و با بالا رفتن سن، احتمال بروز آن نیز بیشتر می‌شود. این بیماری همچنین در بین زنان بیشتر از مردان شایع است.

سندرم پای بی قرار معمولا به بیماری زمینه‌ای جدی یا خطرناکی مربوط نمی‌شود. اما در برخی موارد این مشکل همراه با سایر مشکلات یا بیماری‌ها بروز می‌کند.

از جمله عوامل سندرم پای بیقرار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نوروپاتی محیطی
• کمبود آهن
• نارسایی کلیه‌ها

نوروپاتی محیطی

در نوروپاتی محیطی عصب‌های موجود در دست و پا بر اثر بیماری‌های مزمن مانند دیابت آسیب می‌بینند.

کمبود آهن و سندرم پای بیقرار

ممکن است حتی شخص به آنمی (کم‌خونی مبتلا نباشد) اما کمبود آهن در خون او موجب تشدید علائم سندرم پای بیقرار می‌شوند.

علائم سندرم پای بیقرار

همان‌طور که از نام این سندرم پیداست، بارزترین علائم این بیماری این است که در پاهای خود احساس بیقراری دارد و مرتبا تمایل دارد که پاهای خود را حرکت دهد.

علائم و نشانه های شایع بیقراری پاها عبارت‌اند از:

• احساس بیقراری در پاها در هنگام استراحت کردن فرد آغاز می‌شود.
• این احساس معمولا بعد از این که فرد دراز می‌کشد یا برای مدت طولانی می‌نشیند (برای مثال در ماشین، سینما یا در هواپیما)، آغاز می‌شود.
• احساس ناخوشایند پاها با حرکت دادن پا بهبود پیدا می‌کند.
• کشش دادن پاها، جنباندن پا، راه رفتن یا نرم دویدن همگی موجب می‌شوند که شخص احساس بهتری پیدا کند.
• بدتر شدن علائم در عصر و شب. علائم سندرم پای بیقرار عموما در شب بروز می‌کنند.
• پرش پا در شب، سندرم پای بیقرار معمولا با یک مشکل شایع‌تر دیگر نیز همراه است که پرش پا نام دارد. در این مشکل، پای بیمار در حالی که خواب است، پرش ناگهانی و کوچکی مانند لگد زدن دارد.

بیماران معمولا بیقراری پا در شب را با احساسی غیرعادی، ناخوشایند و آزاردهنده در پاهای خود توصیف می‌کنند. این حس معمولا در هر دو پا به طور یکسان است. در موارد کمی ممکن است بیمار همین حس را در بازوها داشته باشد.

این احساس در پوست نیست بلکه در عمق پاها (یا دست‌ها) حس می‌شود. بیماران معمولا آن را با کلمات زیر توصیف می‌کنند:

• حس خزیدن چیزی در پاها
• حس کشیده شدن بافت‌ها
• دل زدن یا تپیدن داخل پاها
• درد مبهم
• خارش و گزگز

گاهی اوقات به نظر می‌رسد که نمی‌توان احساس ایجاد شده در پاها را توصیف کرد. اما بیماران معمولا این حس را با عنوان گرفتگی عضله یا بی‌حسی پاها، توصیف نمی‌کنند بلکه توضیح می‌دهند که حس غریبی در پاهای خود دارند و تمایل دارند که پای خود را تکان بدهند.

در برخی از موارد، این علائم به‌خودی‌خود برای یک دوره از بین می‌روند اما بعد از مدتی دوباره بازمی‌گردند.

نحوه تشخیص سندرم پای بی قرار

پزشک در ابتدا به شرح‌حال بیمار گوش داده و در مورد علائم بیمار سوالاتی از او می‌پرسد. پزشک سپس معاینات فیزیکی و عصبی را انجام می‌دهد. برای پی بردن به علت ابتلا به سندرم پای بیقرار، آزمایشات خون خصوصا تست آهن خون تجویز می‌شود.

درمان سندرم پای بیقرار

در برخی از موارد درمان کردن علت زمینه‌ای بروز سندرم پای بیقرار یا ضعف پا (مانند کمبود آهن) تاثیرات بسیار چشمگیری در کاهش علائم دارد. برای درمان کمبود آهن ممکن است مکمل‌های آهن تجویز شوند.

اما مصرف مکمل آهن تنها باید طبق دستور پزشک و پس از دادن آزمایش خون و مشخص شدن میزان آهن خون باشد. اگر بیمار به سندرم پای بیقرار مبتلا باشد اما هیچ بیماری یا مشکل زمینه‌ای دیگری نداشته باشد، روش‌های درمانی پیشنهاد شده بیشتر بر روی تغییر سبک زندگی فرد متمرکز هستند. در صورتی که این تغییرات چندان موثر نباشند، داروهای دیگری تجویز می‌شوند.

داروهای تجویزی بسیاری (که اکثرا برای درمان بیماری‌های دیگر کاربرد دارند) می‌توانند علایم سندرم پای بی قرار را کاهش دهند.

برخی از این داروها عبارت‌اند از:

• داروهای که میزان دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند
• داروهای موثر بر کانال کلسیم
• داروهای مخدر
• داروهای شل کننده عضلات و داروهای خواب‌آور

درمان و علت ضعف پا در شب

داروهای که میزان دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند

ابن داروها با کاهش ماده‌ی انتقال‌دهنده عصبی در مغز با نام دوپامین، میزان سیگنال‌های عصبی حرکتی در پاها را کاهش می‌دهند. تاثیر داروهای روپینیرول، روتیگوتین و پریم‌پیکسل برای بهبود علائم سندرم پای بیقرار مورد تایید قرار گرفته است.

عوارض جانبی کوتاه‌مدت این داروها معمولا خفیف است و شامل حالت تهوع، سبکی سر و خستگی می‌شود. البته این داروها در موارد کمی می‌توانند موجب بروز اختلال کنترل پالس عصبی مانند اعتیاد به قمار یا خواب در طول روز شود.

داروهای موثر بر کانال کلسیم

برخی از داروهای خاص مانند گاباپنتین و پرگابالین برای برخی از بیماران مبتلا به سندرم پای بی قرار مفید هستند.

داروهای مخدر

داروهای حاوی مواد مخدر می‌توانند علائم شدید تا متوسط سندرم پای بیقرار را تسکین دهند اما مصرف دوز بالای این داروها می‌تواند ایجاد وابستگی کند. برخی از این داروها عبارت‌اند از کدئین، اوکسیکودون، استامینوفن کدئین و استامینوفن هیدروکودون.

داروهای شل کننده عضلات و داروهای خواب‌آور

این دسته از داروها که با نام بنزودیازپاین شناخته می‌شوند، به بیمار کمک می‌کنند که شب‌ها راحت‌تر بخوابد، اما تاثیری در بهبود علائم سندرم پای بیقرار ندارند و از سوی دیگر می‌توانند موجب خواب‌آلودگی در طول روز شوند.

داروهای آرام بخشی که معمولا بدین منظور تجویز می‌شوند عبارت‌اند از کلونازپام، اسزوپیکلون، تمازپام، زالپلون و زولپیدم.

درمان خانگی سندرم پای بیقرار

ایجاد تغییرات ساده‌ای در سبک زندگی می‌تواند علائم سندرم پای بیقرار را کاهش دهد. این تغییرات عبارتند از:

1. ماساژ پا در وان آب
2. استفاده از کمپرس سرد یا گرم
3. مدیتیشن و یوگا
4. ورزش کنید
5. بهداشت خواب داشته باشید
6. از خوردن کافئین اجتناب کنید

ماساژ پا در وان آب

در وان آب بروید و پاهای خود را ماساژ دهید. غوطه‌ور شدن در آب گرم و ماساژ دادن پاها موجب شل شدن عضلات پا می‌شود.

استفاده از کمپرس سرد یا گرم

از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید. از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید یا به طور متناوب از هر دو کمپرس استفاده کنید. این کار موجب کاهش دادن احساس ناخوشایند در پاها می‌شود.

مدیتیشن و یوگا

از تکنیک‌های ریلکسیشن مانند مدیتیشن و یوگا استفاده کنید. داشتن استرس موجب تشدید علائم سندرم پای بیقرار می‌شود. تکنیک‌های ریلکس شدن را بیاموزید و آن‌ها را خصوصا قبل از رفتن به رختخواب اجرا کنید.

ورزش کنید

انجام دادن ورزش در حد متوسط و به صورت منظم می‌تواند علائم سندرم پای بی‌قرار را بهبود دهد. اما به خاطر داشته باشید که وارد آوردن فشار بیش‌ازحد به بدن یا ورزش کردن دیر هنگام در طول روز می‌تواند علائم شما را تشدید کند.

بهداشت خواب داشته باشید

سعی کنید بهداشت خواب داشته باشید. خستگی مفرط بدن موجب تشدید علائم سندرم پای بیقرار می‌شود. بسیار مهم است که بیمار، سلامت خواب کافی داشته باشد.

برای این منظور نکات زیر را رعایت کنید:

• در حالت ایده‌آل سعی کنید در مکانی با هوای خنک. ساکت و آرام بخوابید.
• هر روز در ساعت‌های مشخصی به رخت‌خواب بروید و از خوب بیدار شود و مدت زمان خواب شما باید کافی باشد.
• برخی از افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار معتقدند که دیرتر خوابیدن و صبح دیرتر بیدار شدن به آن‌ها کمک می‌کند که بهتر بتوانند خواب کافی داشته باشند

از خوردن کافئین اجتناب کنید

کاهش اوقات کم کردن میزان مصرف کافئین موجب بهبود علائم بیماران می‌شود.سعی کنید از خوردن محصولات و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند شکلات، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، چایی و قهوه خودداری کنید.